Polonez
29-11-2021
Najstarszym polskim tańcem narodowym jest polonez. Wynika z naturalnego kroku chodu, wywodzi się z regionalnego tańca o nazwie: chodzony, świeczkowy, czy pieszy. Źródeł należy szukać w archaicznej formacji korowodu. Na dworach królewskich stanowił element ceremoniału dworskiego, rodzaj parady dostojników szlacheckich oddających hołd swojemu królowi. W polonezie panowała hierarchia gdzie przewodniczył król, dwór królewski, duchowni, damy dworu a dalej szlachta, mieszczaństwo i lud.
Figury poloneza odzwierciedlały stosunki społeczne, dostojniejsze pary paradowały zawsze przodem. Honorem było prowadzić korowodowe pary przez serpentynowe odcinki, spirale, koła czy rzędy. W Europie tańce korowodowe uzyskały szczególną popularność na przełomie średniowiecza i renesansu, kiedy to utrwalił się podział na dwie części: chodzoną (najczęściej dwumiarową) i skoczną (zazwyczaj trójmiarową). Pierwsze polskie tańce chodzone były najprawdopodobniej dwumiarowe. Dopiero w XVII wieku upowszechniły się trójmiarowe tańce chodzone, a w pełni ukształtowały się w polskiej muzyce od początku XVIII wieku.
Do końca XVII wieku nie stosowano nazwy „polonez”. Szlachta określała ten taniec jako: chodzony, pieszy, wolny, równy, okrągły, starodawny, staroświecki, chmielowy, świeczkowy, gęsi, poduszkowy czy też wielki. Jego nazwa, pochodząca z języka fr. polonaise – polski, pojawiła się pierwszy raz w obiegu w latach 30. XVIII wieku. W tym czasie dzisiejszy polonez stał się tańcem dworów szlacheckich, przyjmując nazwę „taniec polski” W roku 1574, podczas koronacji Henryka Walezego paradowała szlachta polska krokiem poloneza oddając hołd swojemu władcy. Polonez upowszechnił się za granicą, głównie dzięki pośrednictwu połączonego z Polską osobą władcy dworu saskiego, pozostającego zresztą pod wpływem kultury francuskiej. W drugiej dekadzie XVIII wieku włączono poloneza do ceremoniału dworskiego, co wpłynęło na upowszechnienie się jego stylistyki w twórczości kompozytorów późnego baroku.
1/4
Polonez utrzymany jest w umiarkowanym tempie w rytmie trójdzielnym, o dostojnym i majestatycznym charakterze.
Wysublimowany i wytworny w formie, grany i tańczony z niezwykłą elegancją i wzajemnym szacunku partnerów. Najczęściej stosowanym schematem rytmicznym jest:
Wysublimowany i wytworny w formie, grany i tańczony z niezwykłą elegancją i wzajemnym szacunku partnerów. Najczęściej stosowanym schematem rytmicznym jest:
Polonez posiada charakterystyczną formułę zakończeniową:
Schemat rytmiczny często ulega modyfikacjom:
W Polsce polonez pozostał najpopularniejszym tańcem szlachty do przełomu XVIII i XIX wieku, kiedy to ustąpił pola mazurowi i modnym francuskim kontredansom. Ze względów patriotycznych w czasach zaborów, polonez stanowił obowiązkowy element polskiej kultury narodowej, rozpoczynającej towarzyskie uroczystości i spotkania. Forma muzyczna poloneza stała się jedną z ulubionych form polskich i zagranicznych kompozytorów, którzy tworzyli wybitne dzieła operowe np. Jan Stefani, Karol Kurpiński, Stanisław Moniuszko, Maciej Kamieński, utwory fortepianowe i orkiestrowe (Michał Kleofas Ogiński, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Henryk Wieniawski, Zygmunt Noskowski), a nawet kompozycje religijne (np. kolęda Bóg się rodzi).
Polonez w repertuarze zespołu „Mazowsze”
Polonez kontuszowy
Taniec, który ze względu na swój majestatyczny i dostojny charakter, najczęściej otwiera pierwszą lub drugą część koncertu zespołu „Mazowsze”. Tańczony podczas widowisk poświęconych świętom patriotycznym jak: 11 listopada - Święto Niepodległości czy 3 maja - Święto konstytucji 3 Maja. W repertuarze zespołu znajdują się koncerty, gdzie zespól prezentuje formę muzyczno-taneczną poloneza np. „Mazowsze patriotycznie” i „Mazowsze Niepodległej”. Tańczony w kontuszach szlacheckich, polskich strojach narodowych wzorowanych na modelach z XVII i XVIII wieku. Podstawą kontusza męskiego jest kontusz(z węg. kőntős). Rodzaj płaszcza z drogiego brokatu lub cieńszej tkaniny jedwabnej z charakterystycznymi wylotami - rozciętymi rękawami zwisającymi luźno lub zarzuconymi na plecy. Zdobiony z przodu guzami złotniczej roboty ze złota, kamieni, srebra lub mosiądzu. Spodnią część kontusza stanowi żupan uszyty z brokatowej tkaniny, tkany złotą lub srebrną nicią. Jest to długa szeroka sukmana z długimi rękawami i małą stójką pod szyją. Na kontusz zakłada się szeroki ozdobny pas słucki, tkany od 1746 roku w manufakturze w Nieświeżu a potem w Słucku (obecnie na Białorusi). Pod kontuszem tancerze noszą długą sukmanę – żupan, uszyty ze szlachetnych tkanin a pod nim spodnie – szarawary. Szyte na wzór wschodni, szerokie spodnie z jedwabiu lub z sukna. Tancerki ubrane są w kontusz wzorowany na męskiej formie kontusza których górna część uszyta jest z tej samej tkaniny co kontusz, często obszyta futrem lisa lub innym. Spódnica uszyta z brokatu , ułożona na jedwabnej suto marszczonej halce. Na nogach buciki z miękkiej skory w kolorze kontusza lub odcieni kolorytu jesieni. Tancerki mają włosy zaplecione w formie koszyczka, do którego dopinają się kwiaty lub zakładają tzw. kołpak, rodzaj wysokiego nakrycia głowy obszytego futrem i ozdobionego szlachetnym kamieniem.
Taniec, który ze względu na swój majestatyczny i dostojny charakter, najczęściej otwiera pierwszą lub drugą część koncertu zespołu „Mazowsze”. Tańczony podczas widowisk poświęconych świętom patriotycznym jak: 11 listopada - Święto Niepodległości czy 3 maja - Święto konstytucji 3 Maja. W repertuarze zespołu znajdują się koncerty, gdzie zespól prezentuje formę muzyczno-taneczną poloneza np. „Mazowsze patriotycznie” i „Mazowsze Niepodległej”. Tańczony w kontuszach szlacheckich, polskich strojach narodowych wzorowanych na modelach z XVII i XVIII wieku. Podstawą kontusza męskiego jest kontusz(z węg. kőntős). Rodzaj płaszcza z drogiego brokatu lub cieńszej tkaniny jedwabnej z charakterystycznymi wylotami - rozciętymi rękawami zwisającymi luźno lub zarzuconymi na plecy. Zdobiony z przodu guzami złotniczej roboty ze złota, kamieni, srebra lub mosiądzu. Spodnią część kontusza stanowi żupan uszyty z brokatowej tkaniny, tkany złotą lub srebrną nicią. Jest to długa szeroka sukmana z długimi rękawami i małą stójką pod szyją. Na kontusz zakłada się szeroki ozdobny pas słucki, tkany od 1746 roku w manufakturze w Nieświeżu a potem w Słucku (obecnie na Białorusi). Pod kontuszem tancerze noszą długą sukmanę – żupan, uszyty ze szlachetnych tkanin a pod nim spodnie – szarawary. Szyte na wzór wschodni, szerokie spodnie z jedwabiu lub z sukna. Tancerki ubrane są w kontusz wzorowany na męskiej formie kontusza których górna część uszyta jest z tej samej tkaniny co kontusz, często obszyta futrem lisa lub innym. Spódnica uszyta z brokatu , ułożona na jedwabnej suto marszczonej halce. Na nogach buciki z miękkiej skory w kolorze kontusza lub odcieni kolorytu jesieni. Tancerki mają włosy zaplecione w formie koszyczka, do którego dopinają się kwiaty lub zakładają tzw. kołpak, rodzaj wysokiego nakrycia głowy obszytego futrem i ozdobionego szlachetnym kamieniem.
Polonez żywiecki
Tańczony w charakterystycznych dla tego regionu kostiumach mieszczan żywieckich, wzorowanych na XIX-wiecznych strojach mieszczan z Żywca. Stroje damskie różnią się od siebie informując o stanie cywilnym kobiet. Mężatki zakładają na głowę bogato zdobiony czepek zdobiony wokół haftowaną koronką, koszulę z jedwabnej tkaniny i tzw. przodzik – rodzaj tiulowej kryzy. Na wierzch tancerka zakłada kaftan, spódnicę wierzchnią i spodnią, fartuch, chustkę tiulową lub szal zwany łoktuszą. Zakłada mnóstwo wstążek i biżuterii. Elementem wyłącznie stroju panieńskiego jest koronkowa chusta tiulowa noszona na ramionach, mężatka zakłada: kamizelkę i szal – tzw. łoktuszę. Panna tańczy z odsłoniętą głową, mężatka zakłada czepiec. W stroju panien dominowały kolory pastelowe lub tylko biel, natomiast na uszycie barwnych części stroju mężatek używane są najchętniej tkaniny w kolorze czerwonym zielonym, złotym i niebieskim.
Odświętny strój męski jest znacznie mniej rozbudowany. Podstawowe elementy to: rogatywka, koszula, żupan, sukmana, pas jedwabny tzw. słucki, spodnie i buty. Kolorystyka zbliżona jest w kolorze stroju kobiecego.
Tańczony w charakterystycznych dla tego regionu kostiumach mieszczan żywieckich, wzorowanych na XIX-wiecznych strojach mieszczan z Żywca. Stroje damskie różnią się od siebie informując o stanie cywilnym kobiet. Mężatki zakładają na głowę bogato zdobiony czepek zdobiony wokół haftowaną koronką, koszulę z jedwabnej tkaniny i tzw. przodzik – rodzaj tiulowej kryzy. Na wierzch tancerka zakłada kaftan, spódnicę wierzchnią i spodnią, fartuch, chustkę tiulową lub szal zwany łoktuszą. Zakłada mnóstwo wstążek i biżuterii. Elementem wyłącznie stroju panieńskiego jest koronkowa chusta tiulowa noszona na ramionach, mężatka zakłada: kamizelkę i szal – tzw. łoktuszę. Panna tańczy z odsłoniętą głową, mężatka zakłada czepiec. W stroju panien dominowały kolory pastelowe lub tylko biel, natomiast na uszycie barwnych części stroju mężatek używane są najchętniej tkaniny w kolorze czerwonym zielonym, złotym i niebieskim.
Odświętny strój męski jest znacznie mniej rozbudowany. Podstawowe elementy to: rogatywka, koszula, żupan, sukmana, pas jedwabny tzw. słucki, spodnie i buty. Kolorystyka zbliżona jest w kolorze stroju kobiecego.
