Mazur
29-11-2021
Polski taniec narodowy, spopularyzowany i rozpowszechniony na salonach Europy szczególnie w XIX wieku. Wywodzi się z ludowych tańców trójmiarowych, centralnej i północnej Polski. Prawdopodobnie taniec ów powstał ze wstępu do oberka, z biegu par wokół izby. Inne nazwy to min. goniony, wyrwas, gniewus, szumny itp. Po przeniesieniu stolicy Polski z Krakowa do Warszawy w pierwszej połowie XVII wieku, mazur stanowił wyznacznik polskości, odwagi i fantazji. Nazwa tańca pochodzi od regionu Mazowsza i staropolskiego określenia mieszkańca Mazowsza – Mazura. Pojawiła się w momencie, w którym taniec zyskał popularność wśród szlachty i mieszczaństwa. Uwielbiany przez sfery magnackie i szlacheckie, został spopularyzowany wśród żołnierzy Legionów Polskich we Włoszech (1797-1807). Grany i tańczony w żywym tempie stanowił o doskonałości manier z wielką atencją wobec partnerki. Podkreślał klasę i przynależność społeczną.
Na początku XVIII wieku mazur wraz z polonezem królował na zabawach i balach, podczas różnego rodzaju oficjalnych uroczystości. Z czasem stał się bardziej popularnym tańcem niż polonez. W tym czasie pojawiła się również forma artystyczna mazurka, forma oparta na jednej z form tanecznych: mazura, oberka lub kujawiaka. Szczególnie ukochana przez kompozytorów XIX wieku, jak Józef Elsner, Maria Szymanowska, Karol Kurpiński, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Henryk Wieniawski, Zygmunt Noskowski. W wersji tanecznej, dość skomplikowanej w technice tańca, mazur zachował swoją popularność niemal do końca XIX wieku. Z wiekiem XX na stałe zagościł w formie scenicznej na scenach teatralnych, stając się tańcem scenicznym, prezentującym najwyższy kunszt polskiej choreotechniki.
Napoleon Bonaparte wspominał, że taniec ten, musiał narodzić się po wielkim zwycięstwie, a wielu badaczy form tanecznych uważało, że mazur jest odzwierciedleniem szlacheckiego charakteru i fantazji. Najsłynniejsze mazury skomponowane przez ojca polskiej sceny narodowej Stanisława Moniuszki, to min: „Halka”, „Hrabina”, „Jawnuta” i „Straszny Dwór”. Moniuszkowskie mazury odgrywały dużą rolę w życiu społeczeństwa polskiego. Były zarówno nawiązaniem do dawnej świetności Polski szlacheckiej, wyrazem manifestu godności Polaków, dumy narodowej oraz patriotyzmu. To najbardziej polski z polskich tańców, którego: …cudzoziemiec nie odda dobrze, bo krok mazura nie cierpi ścieśnień prawidłowych, on potrzebuje swobody; go improwizować, tworzyć, więc trzeba mieć ducha miejscowości, trzeba być synem ziemi naszej, by pięknym tchem piękną formę utworzyć… – pisał Karol Czerniawski w swoim dziele o polskich tańcach narodowych.
1/4
Rytmika mazura jest bardzo urozmaicona. Występują w niej motywy rytmów punktowych. Podstawą jest metrum trójdzielne i charakterystyczny rytm: dwie ósemki i dwie ćwierćnuty. W warstwie rytmicznej charakteryzują go akcenty padające na drugą lub trzecią część taktu. Rytm, oryginalność występowania akcentów, niespotykana melodyka nadają mazurom rozmach, żywiołowość i charakterystyczną werwę.
W repertuarze zespołu „Mazowsze” odnajdujemy wszystkie odmiany mazura. Od ludowego, poprzez szlachecki, aż do mazura ułańskiego, który tańczony jest w kostiumach z czasów Księstwa Warszawskiego. Należy przypomnieć, że założyciel „Mazowsza” - Tadeusz Sygietyński - w swoim dorobku twórczym posiada wiele kompozycji mazurów. Do dzisiaj w finale koncertu „Mazowsza” pojawia się żwawy, żywiołowy mazur, tańczony z niezwykłym rozmachem, dynamiką i wspaniałym wykonaniem technicznym.
W warstwie tanecznej charakterystyczny dla mazura jest ruch wirowy w parze, ale również korowody, młynki, koła i wachlarze. Krok zasadniczy, to krok zasadniczy mazura realizowany w metrum trójdzielnym. Krokiem zasadniczym posługują się tancerki, podczas gdy tancerze stosują kroki posuwiste, wybujane, hołubcowe, zakończone akcentami lub klękiem. Delikatny krok tancerek nadaje mazurom zabarwienie liryczne. Jest to najbardziej rozbudowana forma taneczna i zapewne najtrudniejszy taniec polski. Ze względu na szybkie tempo, akcenty, niezliczoną liczbę przytupów, kroków i popisów męskich, stawia się go w gronie trudnych.
W XX wieku do mazura odwoływali się liczni kompozytorzy, na czele z Karolem Szymanowskim, Tadeuszem Sygietyńskim i Grażyną Bacewicz.
W XX wieku do mazura odwoływali się liczni kompozytorzy, na czele z Karolem Szymanowskim, Tadeuszem Sygietyńskim i Grażyną Bacewicz.
